Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 2015

Βασιλισσα της Αιγυπτου Κλεοπατρα Ζ' η Φιλοπατωρ

Η Κλεοπάτρα Ζ΄ Φιλοπάτωρ (69 π.Χ. –12 Αυγούστου 30 π.Χ.), γνωστή στην ιστορία ως Κλεοπάτρα, ήταν η τελευταία ενεργήβασίλισσα της Αρχαίας Αιγύπτου, πριν αυτή καταστεί επαρχία της πανίσχυρης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο γιος της Πτολεμαίος ΙΕ΄ Καισαρίων βασίλεψε μόνο κατ' όνομα προτού εκτελεστεί. Η βασιλεία της Κλεοπάτρας σηματοδοτεί το τέλος της ελληνιστικής και την αρχή της ρωμαϊκής περιόδου στην ανατολική Μεσόγειο. Αν και ικανή και δαιμόνια μονάρχις, έμεινε διάσημη κυρίως γιατί κατόρθωσε να γοητεύσει δυο από τους ισχυρότερους άνδρες της εποχής της, τον Γάιο Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, αλλά και για την ομορφιά και το τραγικό της τέλος.

Χάρη στη φιλοδοξία και την προσωπική της γοητεία επηρέασε καθοριστικά τη ρωμαϊκή πολιτική σε μια αποφασιστική περίοδο και κατέληξε να αντιπροσωπεύει, όσο καμιά άλλη γυναίκα στην αρχαιότητα, το πρότυπο της μοιραίας γυναίκας. Η Κλεοπάτρα ήταν κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου ΙΒ΄ Αυλητή, και τηςΚλεοπάτρας Εʹ Τρύφαινας. Λίγα είναι πραγματικά γνωστά για την παιδική της ηλικία, μα θα πρέπει να υπήρξε μάρτυρας της αυξανόμενης δυσαρέσκειας του απλού λαού προς το βασιλικό οίκο των Πτολεμαίων, που κορυφώθηκε κατά τη βασιλεία του πατέρα της. Η αναρχία αυτή προέκυψε για πολλούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους είναι ο φυσικός και ηθικός εκφυλισμός των κυβερνώντων, ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας και η διαφθορά. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την απώλεια της Κύπρου και της Κυρηναϊκής, κάνοντας τη βασιλεία του Πτολεμαίου ΙΒ΄ μια από τις πιο ολέθριες της δυναστείας. Μετά το θάνατο του Πτολεμαίου ΙΒ΄ το 51 π.Χ., ξεκίνησε η βασιλεία της μεγαλύτερης εν ζωή θυγατέρας του, της Κλεοπάτρας Ζ΄, με την οποία έμελλε να λάβει τέλος η δυναστεία που ίδρυσε ο δαιμόνιος Μακεδόνας στρατηγός Πτολεμαίος Α΄ο Λάγου περίπου τριακόσια χρόνια πριν. Όταν η Κλεοπάτρα ανέβηκε στο θρόνο, το βασίλειό της ήδη έμοιαζε να έχει φτάσει στη δύση του: σημαντικές επαρχίες του, η Κοίλη Συρία, η Κυρήνη, η Κύπρος, ήδη είχαν χαθεί. Η δημοτικότητα του βασιλικού οίκου επίσης ποτέ δεν ήταν χαμηλότερη, καθώς πλέον οι Ρωμαίοι επενέβαιναν απρόσκοπτα στα εσωτερικά του κράτους, το οποίο είχε μεταλλαχθεί σε ανεπίσημη ρωμαϊκή επαρχία. Όλα έδειχναν πως οι Πτολεμαίοι θα έσβηναν άδοξα όπως οιΣελευκίδες, λίγα χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο, η δυναστεία λίγο πριν το τέλος, έμελλε να γνωρίσει μια τελευταία αναλαμπή δόξας, αγγίζοντας το όνειρο της κατάκτησης μιας αυτοκρατορίας μεγαλύτερης εδαφικά κι από το κράτος των πρώτων Πτολεμαίων. Και επειδή η στρατιωτική δύναμη του κράτους δεν μπορούσε να παραβγεί με αυτή του ρωμαϊκού κολοσσού, η τελευταία ηγεμόνας δεν χρησιμοποίησε όπως οι πρόγονοί της τη δύναμη των όπλων, αλλά μια νέα: αυτή της προσωπικής γοητείας. Οι πηγές αναφέρουν πως την χαρακτήριζε μια ασυνήθιστη για τους Έλληνες της εποχής ικανότητα να μαθαίνει ξένες γλώσσες, όχι μόνο τα αιγυπτιακά, τη μητρική γλώσσα των υπηκόων της, αλλά και τα Αραμαϊκά, τα Εβραϊκά, τα Αραβικά, τα Περσικά και τα Αιθιοπικά. ΟΠλούταρχος αναφέρει πως δεν ήταν εξαιρετικά όμορφη, όπως γενικά πιστεύεται στις μέρες μας, ωστόσο, ήταν ικανότατη στην τέχνη της συζήτησης, στο να γίνεται ευχάριστη και να ψυχαγωγεί, στο να δείχνει ζωντάνια και ευφυΐα, κάτι που αιχμαλώτιζε τους συνομιλητές της. Παρόλο που η Κλεοπάτρα είχε πλέον γίνει αντιπαθής στους υπηκόους της γιατί συντάχθηκε με το Ρωμαίο, αναγκάστηκαν αυτοί να την δεχτούν ως βασίλισσα, υπό την πίεση του Καίσαρα. Με τον Πτολεμαίο ΙΓ΄ να έχει πλέον χαθεί, βασιλιάς ανακηρύχθηκε ο νεότερος αδερφός τους,Πτολεμαίος ΙΔ΄, που τότε ήταν δώδεκα ετών. Η Αρσινόη Δ΄ εστάλη στη Ρώμη έτσι ώστε, όταν μελλοντικά διοργανωνόταν ο θρίαμβος του Καίσαρα στην πόλη, η πριγκίπισσα να παρελάσει αλυσοδεμένη πίσω από το άρμα του. Όσο για τον ίδιο τον Καίσαρα, παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές περιστάσεις απαιτούσαν την άμεση αναχώρησή του, δεν βιάστηκε να εγκαταλείψει έναν ευχάριστο χειμώνα στο πλευρό της Κλεοπάτρας στην Αίγυπτο. Έκαναν μαζί μια μεγάλη περιοδεία αναψυχής στο Νείλο, στο πολυτελές της πλοίο, μέχρι και τα σύνορα με τηνΑιθιοπία, επισκεπτόμενοι τους ναούς και τα μνημεία των αρχαίων φαραώ, όπου η παλαιά θρησκεία τελούνταν ακόμη βάσει των αρχαίων εθίμων. Ήταν πια Απρίλης όταν ο Καίσαρ αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια με προορισμό τη Συρία. Στην Αλεξάνδρεια άφησε τρεις λεγεώνες υπό τη διοίκηση του Ρουφίνου, για να εξασφαλίσει την παραμονή της Κλεοπάτρας στο θρόνο. Πρέπει να ήταν περίπου την εποχή αυτή που ο Καίσαρ απέδωσε την Κύπρο και πάλι στους Πτολεμαίους. Στις 23 Ιουνίου 47 π.Χ. η Κλεοπάτρα έφερε στον κόσμο τον γιο, όπως διακήρυξε, του Καίσαρα. Αυτό αποτελούσε σκάνδαλο τόσο για τους Ρωμαίους όσο και για τους Έλληνες της Αιγύπτου, ωστόσο εκείνη χωρίς καμία αναστολή του έδωσε το όνομα του Καίσαρα. Οι Αλεξανδρινοί τον ονόμασαν Πτολεμαίο ΙΕ΄ Καισαρίωνα (που είναι υπό μία έννοια υποτιμητικό υποκοριστικό, κάτι σαν “μικρός Καίσαρ”). Οι Αιγύπτιοι ιερείς διακήρυξαν πως ήταν γιος του θεού Ρα, που ήρθε στην Κλεοπάτρα με τη μορφή του Καίσαρα. Όταν ο Καίσαρ επέστρεψε θριαμβευτής στη Ρώμητο 46 π.Χ., δικτάτωρ πλέον, η Κλεοπάτρα πήγε να τον βρει με τον γιο τους. Δεν διέμενε ωστόσο στο κέντρο της πόλης, αλλά στην εξοχική κατοικία του Καίσαρα στην άλλη όχθη του Τίβερη. Μαζί της έφερε και τον αδερφό της, τον Πτολεμαίο ΙΔ΄, καθώς και θησαυρούς. Στους αριστοκράτες επισκέπτες της, επεδείκνυε βασιλική συμπεριφορά και αναφερόταν ως «η Βασίλισσα» (regina). Ο Καίσαρ της αφιέρωσε ένα χρυσό άγαλμα στον νεόκτιστο ναό της Venus Genetrix, θεότητας αντίστοιχης με την ελληνική Αφροδίτη, από την οποία η Ιουλία γενεά υποστήριζε πως καταγόταν. Στα μάτια των Ρωμαίων, όμως, η Βασίλισσα δεν ήταν παρά μια τυχοδιώκτρια ερωμένη, κι όχι σύζυγος του Δικτάτορα. Άλλωστε ο ίδιος είχε ήδη νόμιμη σύζυγο, την Καλπουρνία, αν και δεν είχε νόμιμους απογόνους από εκείνη. Όπως διαφαινόταν, ο Ρωμαϊκός Κόσμος βάδιζε προς μια μεγάλη αλλαγή: η Ρωμαϊκή Δημοκρατία επρόκειτο να παραδώσει τη θέση της σε μια μοναρχία ελληνιστικού τύπου, με τον Καίσαρα βασιλιά, η οποία θα περιελάμβανε όλες της φυλές του γνωστού κόσμου: Ιταλούς, Έλληνες, Αιγυπτίους, Γαλάτες, Ισπανούς, και Ασιάτες. Και σαν απόδειξη της αποτίναξης της ρωμαϊκής παράδοσης και της οικουμενικότητας του νέου βασιλείου, τι θα μπορούσε να είναι καταλληλότερο από την ένωσή του με μια απόγονο της πανίσχυρης Αλεξανδρινής αυτοκρατορίας; Η Κλεοπάτρα μπορούσε να δει τον εαυτό της ως αυτοκράτειρα ενός κόσμου, του οποίου η Αίγυπτος δεν θα αποτελούσε παρά μια επαρχία. Και αυτής της αυτοκρατορίας διάδοχος θα ήταν ο γιος της, στον οποίο ενώθηκε το πτολεμαϊκό με το ρωμαϊκό αίμα. Μετά τη νίκη στους Φιλίππους, ο Μάρκος Αντώνιος έγινε κύριος του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής επικράτειας. Στην Έφεσο, λίγους μήνες μετά δοξάστηκε ως ενσάρκωση τουΔιόνυσου. Μυστηριωδώς η Κλεοπάτρα δεν έκανε καμία απολύτως προσπάθεια επικοινωνίας μαζί του, μέχρι που ο Αντώνιος που άρχισε να θεωρεί τη συμπεριφορά αυτή προκλητική, έστειλε το φίλο του, Κουίντο Δήλιο, για να της προτείνει να έρθει να τον συναντήσει στην Κιλικία. Ένα υπέροχο πλοίο έπλευσε τον ποταμό Κύδνο, φέρνοντας τη νέα Αφροδίτη με την ακολουθία της από Ερωτιδείς, Νηρηίδες και Χάριτες, να συναντήσει το νέο Διόνυσο. Στην Ταρσό πέτυχε τη νέα μεγάλη της νίκη: ήταν για άλλη μια φορά η ερωμένη ενός από τους ισχυρότερους άνδρες στον κόσμο. Ο Αντώνιος επρόκειτο να χρησιμοποιήσει όλη του τη δύναμη αυτή για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες της. Τα πραγματικά του συναισθήματα ίσως να μην μας είναι πλήρως κατανοητά και κατά πόσο αυτό που τον κυριάρχησε ήταν ο έρωτας. Ίσως και να έπαιρνε ευχαρίστηση απλά από το γεγονός ότι είχε στο κρεβάτι του μια πραγματική βασίλισσα – οι προγενέστερες σύζυγοι και ερωμένες του δεν ήταν καν αριστοκρατικής καταγωγής. Λίγο μετά την αναχώρηση του Αντωνίου από την Αίγυπτο, η Κλεοπάτρα έφερε στον κόσμο δίδυμα, ένα κορίτσι κι ένα αγόρι, που παρομοιάστηκαν με τις δίδυμες θεότητες της Σελήνης και του Ήλιου. Έτσι ονομάστηκαν Αλέξανδρος Ήλιος και Κλεοπάτρα Σελήνη. Ο Αντώνιος έφυγε από την Ιταλία το 39 π.Χ. ώστε να μεταφέρει το σπίτι του στην Αθήνα, στο πλάι της συζύγου του, της Οκταβίας. Δεν κινήθηκε ανατολικότερα παρά το 36 π.Χ., οπότε και πήγε στη Συρία, χωρίς τη σύζυγό του, για να οδηγήσει ο ίδιος μια μεγάλη εκστρατεία κατά των Πάρθων. Ωστόσο είχε επιθυμήσει να ξανασμίξει με την Κλεοπάτρα και, επιπροσθέτως, είχε ανάγκη την οικονομική στήριξη της Αιγύπτου. Κάλεσε κοντά του τη Βασίλισσα στη Συρία και ο δεσμός τους συνεχίστηκε. Απέκτησαν έναν ακόμη γιο, τον Πτολεμαίο Φιλάδελφο. Η Κλεοπάτρα εξακολούθησε να απαιτεί εδάφη για το βασίλειό της. Η Παλαιστίνη, κάποτε επαρχία των Πτολεμαίων, τώρα ήταν η επικράτεια του Ηρώδη, του Ιδουμαίου βασιλιά των Ιουδαίων, τον οποίο ο Αντώνιος θεωρούσε ισχυρό σύμμαχο για να τον προδώσει τις παραμονές του πολέμου με τους Πάρθους. Ωστόσο την ικανοποιούσε με μικρότερες παραχωρήσεις στην Ασία και τα νησιά. Στoυς πρόποδες του Λιβάνου, σε μια περιοχή με το όνομα Χαλκίς, ηγεμόνας ήταν ο Λυσανίας. Η Κλεοπάτρα του προσήψε διάφορες κατηγορίες, κι έτσι το βασίλειό του πέρασε στα χέρια της. Επίσης της δόθηκε η φοινικική ακτή ως τη Σιδώνα, περιοχή που επίσης κάποτε ανήκε στους Πτολεμαίους. Ακόμη μια περιοχή πλούσια σε ξυλεία κέδρου στην Κιλικία και μια άλλη περιοχή στην Κρήτη. Τέλος δάση πλούσια σε πολύτιμη ξυλεία κοντά στην Ιεριχώ, με τον Ηρώδη να ονομάζεται επιστάτης των συμφερόντων της στην περιοχή. Η αποφασιστική μάχη ήρθε το Σεπτέμβριο του 31 π.Χ. Πρόκειται για την περίφημη Ναυμαχία του Ακτίου, σε ελληνικά δηλαδή ύδατα. Τον στόλο του Αντωνίου αποτελούσαν τουλάχιστον πεντακόσια πλοία με την ίδια τη βασίλισσα να παρευρίσκεται. Ο Αντώνιος, έχοντας συγκεντρώσει τα στρατεύματά του στον Αμβρακικό Κόλπο, έπρεπε πάση θυσία να σπάσει τον κλοιό που το επέβαλε ο Οκταβιανός. Στις 2 Σεπτεμβρίου 31 π.Χ., πραγματοποιήθηκε η τελευταία μάχη στην ιστορία της αρχαίας Αιγύπτου, όπου η Αίγυπτος παρέταξε τις δυνάμεις της ως ανεξάρτητο κράτος. Η βασίλισσα της δεν ήταν Αιγυπτία και πιθανώς το μεγαλύτερο μέρος του στρατού της συγκροτούσαν άντρες μακεδονικής και γενικότερα ελληνικής καταγωγής, ωστόσο τα πληρώματα πρέπει να απαρτίζονταν από Αιγυπτίους. Το 30 π.Χ. ο Οκταβιανός Καίσαρ μπήκε στην Αίγυπτο από τη Συρία με το στρατό του χωρίς μεγάλη δυσκολία, καθώς ο Αντώνιος δεν είχε αξιόπιστες δυνάμεις να αντιπαρατάξει. Όταν έφτασε στα τείχη της Αλεξάνδρειας, η Κλεοπάτρα κλείστηκε σε ένα ταφικό μνημείο κάπου στην πόλη δίνοντας στον Αντώνιο την εντύπωση ότι αυτοκτόνησε. Μαζί είχε δύο από τις γυναίκες της, που τα ονόματά τους ήταν Ειράς και Χάρμιον. Ο Αντώνιος κατάφερε χτύπημα στον εαυτό του με το σπαθί του, αλλά δεν πέθανε προτού μπει στο μέρος όπου κρυβόταν η Κλεοπάτρα. Κανείς δεν ξέρει τι συνέβη εκεί παρά μονάχα η βασίλισσα και οι δύο γυναίκες. Όταν οι Ρωμαίοι έφτασαν εκεί βρήκαν απλά το άψυχο σώμα του.




Πηγή:
el.m.wikipedia.org/wiki/Κλεοπάτρα_Ζ΄_της_Αιγύπτου